Lytse mienskip

‘Joehoe!’

Ik sit yn myn sjalet mei de laptop op ‘e skoat te wurkjen. Kin sa gau net oereinkomme, dat ik rop: ‘Ik bin hjir!’ Oan it lûd hearde ik dat it myn campingbuorfrou is. Al 20 jier!

Se komt der net yn mar seit: ‘Ik miende dat ik dy roppen hearde, en ik tocht: efkes sjen oft alles ynoarder is.’

‘Poerbêst Anny!’

‘Dan gean ik wer. Hoihoi!’

Buorfrou set ôf en ik oertink hoe moai dit is. Ik sit oan in fjildsje tsjin de bosk oan. De measten ha hjir al jierren in steancaravan of in sjalet, by guon is it sels oergien fan generaasje op generaasje. It is as in strjitsje yn in doarp: elk ken inoar en groetet inoar. Oan ‘e ein fan it campingseizoen fûstkje wy ôf en oan it begjin, yn it foarjier, prate wy by. Winters is der net of amper kontakt, behalve as der ien stoarn is. Dan komt elk dy’t tiid frijmeitsje kin nei it lêste ôfskied.

Dochs libje wy net by inoar lâns. Sûnder dat wy lêst fan inoar ha, witte wy dat wy op inoar lette. De widdowfrou dy’t sûnt har man ferstoar dochs de wykeinen paraat is, kriget gauris ien foar in praatsje. Har oerbuorlju dogge gauris in hântaast  foar har, dat diene se ek doe’t har man noch libbe. As ik ris earne mei sit dat myn macht en kracht te boppen giet, wit ik dat ik by dyselde oerbuorlju altyd oanklopje mei. Myn eigen buorlju en ik sitte ûngefear yn itselde skip: wy wolle fan alles, mar de lea stiet in protte net ta. Dochs passe wy ek op inoar, want wat de iene net kin, kin de oare wol. Of ik lien de lange tûkeknipper fan buorman sadat ik mysels wer rêde kin en myn man meant soms by harren it gers. It binne lytse dingen, mar soks makket in mienskip ta wat sy is.

Fierderop is it presys itselde wit ik fan ien dy’t dêr in steancaravan hat. Us fjildsje is in lytse mienskip dêr’t elk yn syn wearde bliuwt en syn gong gean kin, mar dy’t der foar in oar is as dy der ferlet fan hat. De camping is de gruttere mienskip, dy’t út sokke lytse mienskipkes bestiet.

Al kom ik al 20 jier op dizze camping, ik sil net bekend stean as de meast sosjale gast, dy’t geregeld nei kaart- en bingojûnen giet en dielnimt oan fytstochten en oar fermaak. Ik kom hjir om te skriuwen of te oertinken, meitsje ris in kuierke, in fytstochtsje en in praatsje. Minsken kenne my en witte dat en litte my gewurde. Ik fan myn kant lear noch altyd nije minsken kennen. Hieltyd mear fernim ik dat ik, nettsjinsteande myn ôfwêzigens by feestjes, myn eigen rol ha. De skriuwster dy’t der wat bûtenstiet mar dochs ûnderdiel fan it gehiel is. Op de foto kinst sjen dat myn (moaiste stikje fan de camping!) plak presys by my heart: wat yn it hoekje (fjirde links achteroan), dêr’t ik alles oereagje kin, mar dochs diel fan it gehiel bin. Ik hoopje hjir noch in protte boeken te skriuwen. En soms, mei buorfrou Anny en de oare froulju fan ús fjildsje, nei in bingojûn te gean. Bingo skynt o sa goed te wêzen foar it geheugen en dus noch goed foar it skriuwen ek!

Nij boek: Gers op it dak

Sûnt ik Skoalskriuwer bin, fernim ik pas goed dat der te min Fryske berneboeken binne. Foaral foar begjinnende lêzers en middenbou is der hast neat mear te krijen, it is echt sykjen om foar de boekekiste yn dy groepen in tal moaie Fryske boeken te finen. Foar de boppebou wurdt gelokkich út en troch noch al in boek skreaun.

Hoe sille bern nocht oan Frysk lêzen krije as der neat te kiezen falt? It iene bern hâldt fan spannend of fantasy, it oare fan in eigentiids boek of krekt histoarysk. Bern moatte, krekt as yn it Nederlânsk, in protte oefenje om it Frysk lêzen yn de macht te krijen. It helpt as in boek der moai en fris útsjocht, mei in ferhaal dat se graach lêze. En ik wie net de iennige Skoalskriuwer dy’t der sa oer tocht! Is it net prachtich dat De Schoolschrijver, in Amsterdamske stichting, Fryske skriuwers ynspirearret om mear Fryske boeken te skriuwen?

Gelokkich hie Jan Schotanus, fan Audiofrysk, dêr ek ideeën oer. Foar it earst woe er papieren boeken útjaan, in hiele rige fan seis boekjes. Seis ferskillende skriuwers: Jurjen van der Meer, Lida Dykstra, Mindert Wynstra, Anny de Jong, Jan Schotanus en ik, giene oan ‘e slach en doe’t de teksten klear wiene, koene de yllústratoaren oan it wurk. De rige, ‘de sweltsjes’, is bedoeld foar begjinnende lêzers. Nei hurd wurkjen fleane de sweltsjes no út en se binne prachtich!

Kollega Skoalskriuwer Linda de Haan makke de yllústraasjes by myn boek, Gers op it dak, fol kleur en humor. Wat in fleurich gehiel! Linda koe it fansels net litte om der in pear sweltsjes yn fleane te litten… Gers op it dak giet oer Eef dy’t by pleechmem Bauk wennet. Bauk naait klean en keunstige kleden en begjint mei berne-opfang. It earste bern dat komt is Joep, in hiel keurich jonkje, dat in bytsje wenne moat oan de bysûndere húshâlding. Bauk en Eef wenje yn in eardere skoalle, mei in skean dak en gers derop. En op dat dak hâlde twa skiep it gers koart. Fansels wol Joep nei de skiep, mar mei dat wol?

Myn âldste beppesizzer Thijs kin krekt lêze. Hy learde it yn it Nederlânsk, mar begûn, bystien troch mama, daliks entûsjast oan it nije boekje fan beppe: Gers op it dak. Foar it sliepen koe er it krekt net útkrije, mar de oare deis, doe’t de húshâlding hjir op ‘e kofje wie, lies er it út en hy fûn it prachtich. De oare boekjes, ik ha de hiele rige fansels, laken him ek al ta.

No mar hoopje dat in protte heiten en memmen, pakes en beppes, skoallen en biblioteken dizze searje oantuge wolle. Sadat itselde ploechje skriuwers mei in twadde rige te set kin. En hooplik binne dan de middenbougroepen oan bar sadat de bern mei nocht oan it lêzen bliuwe kinne.

Klik foar de poster PosterSweltsjes22017!

Hûndert jier heit

As bern wie 7 febrewaris ien fan de moaiste dagen fan it jier. Net allinnich wie it dy deis ús heit syn jierdei, mar dy fan master ek! Op it twamansskoaltsje fan ús heit waarden de jierdeis fan master en juf mei de hiele skoalle fierd. Allegearre yn ien lokaal en it wie de hiele dei feest. Foar it skoft mocht master of juf pakjes útpakke, nei it skoft diene de bern tenielstikjes en Wigle Ruiter spile poppekast! Middeis kaam it filmtastel midden yn it lokaal te stean en seagen wy film, dêr’t dy fan de Dikke en de Dunne de moaisten wiene.

Op dat skoaltsje giene de dingen wol ris wat oars as op oare skoallen, al wist ik dat doe noch net. Hoe lyts de groep ek wie, wy songen kanons en twastimmich, by hantfeardigens learden wy mei pitryt dingen te meitsjen. Us heit wie gek op pitryt. Wy hiene fan alles yn ‘e hûs dat hy makke hie en letter, doe’t er Marijke of mij yn de klasse krige, waard dat noch mear: ûndersetters, teeblêden, bôlekuorkes, papierkuorren, neam mar op. Ik hie der, krekt as heit, nocht oan en makke op de legere skoalle en letter op de PA ek ûndersetters en kuorkes.

Yn 2000, doe’t heit ferstoarn wie, kamen syn kuorren wer foar it ljocht. Ik krige ûo in papierkoer en sûnt dy tiid stiet dy ûnder myn buro. Ik bin der wiis mei, ek om it ferhaal derachter; boppedat kin ik min dingen fuort dwaan. Ik soe der dan ek net oer prakkeseare om de papierkoer fuort te smiten as Luca der net sa gek op wie. Hiel wat kearen hat er de tosken der yn setten en no is ien tredde oanfretten; it sjocht der net mear út. Dus siet ik ferline wike wat nijs út te sykje en krige ik juster berjocht dat der hjoed in nije ‘prullenbak’, gjin koer mear, komme soe. Op 7 febrewaris, presys op de dei dat ús heit 100 jier lyn berne waard! It fielt as krij ik in kado fan ús heit.

Soms tink ik oan him, dat er ús allegearre ris sjen moast, benammen syn bernsbern. De keuzes dy’t se meitsje yn it libben, hoe’t se no sels heit en mem binne, hy soe derfan genietsje. En dat koe er as de bêste: genietsje!

2017:

Wês net bang,

(mar wol foarsichtich)

Yn 2015 naam ik ôfskie fan OSG Piter Jelles. Ik woe earder mei pinsjoen om folslein skriuwster te wurden. It earste jier foel dat net ta, troch oare besonjes skreau ik net in protte. It doel wie om it yn 2016 oars oan te pakken.

Dat slagge en better as ik ea tinke kind hie. It earste healjier wie ik wer Skoalskriuwer, net op ien mar op twa skoallen. Dat befoel poerbêst. Tuskentroch wurke ik oan in berneboek dêr’t ik al jierren mei ompielde. Doe’t ik klear wie as Skoalskriuwer koe ik dat ôfmeitsje. Yn maaie krige ik foar Trettjin dagen op in spetterjend feest te organisearjen de Simke Kloostermanpriis foar it bêste berne/jeugdboek fan de ôfrûne trije jier. In opstekker, want wa wol net yn it rychje stean mei Berber van der Geest en Lida Dykstra dy’t dizze priis ek twa kear  krigen!

It berneboek wie hast klear doe’t ik in fersyk krige: soe ik in jeugdboek skriuwe wolle yn it ramt fan Lês No, it projekt foar it fuortset ûnderwiis om de ûnderboulearlingen oan it lêzen te krijen? Ja, fansels! It moast in link ha mei in searje dy’t Omrop Fryslân makke, foar deselde doelgroep. Wy waarden it al gau iens oer it ûnderwerp. Yn deselde tiid kaam de fraach oft ik meiwurkje woe oan in rige foar begjinnende lêzers en ek dat sei ik ta.

De hiele simmer skreau ik en it wie net altyd like maklik. It waard it ferhaal oer de flecht fan Lilan, it Syryske famke dat myn fioele krigen hie. Ik hold kontakt mei har, fia facebook en mail en sa kaam ik ek yn ‘e kunde mei har mem, dy’t mei har heit noch yn Syrië wenne. De mem fan Lilan holp my dêr’t se koe om it ferhaal sa goed en realistysk mooglik te meitsjen. Wy waarden fan memmen fan bern ‘sisters’. Se stjoerde foto’s en skreau in protte. Om’t se Ingelsk studearre hie, koene wy ús knap rêde. De oarloch yn Syrië waard slimmer, fan Aleppo, de stêd dêr’t se wei kamen, is amper mear wat oer. Dat makke dat ik faak oer har en har man yn siet, en oer harren bern dy’t alle trije al yn Nederlân wennen. Lilan, dy’t ridlik gau 18 waard, moast út it AZC foar jongeren om’t se as folwoeksen beskôge waard. Se mocht by har âldste broer wenje, tegearre op in net al te grutte keamer yn in barak sa’t wy se kenne fan de AZC’s. Ik ha dêr op besite west en it is in treasteleaze boel. Se moat sels soargje dat se Nederlânsk leart, oeral sels mei rêde en dat slagget net altyd like goed. Foar de simmerfakânsje waard har in húske tasein, mar se wennet noch altyd yn itselde AZC. Om’t de jongste broer noch gjin 18 is, koe hy freegje om gesinsherieniging. Yn it nije jier meie har heit en mem ek nei Nederlân komme en hooplik jout dat Lilan de rêst om har libben wer op te pakken.

It boek is klear. De titel Wês net bang, (mar wol foarsichtich) komt fan har heit as hy har in pear kilometer foar de Turkse grins yn ‘e bosk ôfset.

Heit leit de hannen op har skouders. Hy socht har djip yn ‘e eagen. O heit, leave, stoere heit!

‘Wês net bang,’ seit er, ‘mar wol foarsichtich. Tink oan alles wat mem en ik dy leard ha.’ Se knikt.

Heit nimt har gesicht tusken syn hannen en tutet har foarholle. ‘Gean no, wy hearre fan dy.’

‘Goeie heit.’ Se krûpt him efkes oan.

‘Dach leave dochter.’

Se begjint de bosk yn te rinnen, sûnder om te sjen.

It boek leit yn ‘e winkel. It ferhaal sil yn it nije jier troch mear as 4000 learlingen yn it fuortset ûnderwiis lêzen wurde. Der sit in prachtige lesbrief by, makke troch Cedin. Ik bin bliid dat it ferhaal fan Lilan, en tagelyk dat fan oare flechtlingen, troch sa’n soad bern lêzen wurde sil.

Myn motto foar 2017 is dan ek de titel fan it boek, want dat is mear as oait fan tapassing:

Folle goeds yn 2017

En wês net bang!

Meidwaan oan Lês no!

It wiene drokke moannen, nei de útrikking fan de Simke Kloostermanpriis. Wylst ik de jierren dêrfoar mar wat oankeutele mei skriuwen en no en dan wat útjaan, barde der ynienen fan alles en noch wat. It measte witte jim al, as jim dit út en trochbloch byhâlde. Salsafamke gie nei de Buchmesse en dat wie moai, al ha ik der fierder neat fan heard. Makket net út, se wie der.

Ik mocht in lêzinkje hâlde op it Drongofestival, oer skriuwen en De Skoalskriuwer, en ik die it mei wille. In ploechje Fryske skriuwers is oan ‘e gong mei boekjes foar bern dy’t lêzen leare en ik bin ien fan harren. Ik bin wol dejinge dy’t it as lêste ynleveret, bin ik bang, want ik hie al in deadline en twa… dat wie wat te folle fan it goeie.

De earste deadline wie fan it projekt Lês No. Dat is in lêsbefoarderingsprojekt foar de ûnderbou fan it fuortset ûnderwiis. Bibliotheek-service Fryslân, Cedin, Tresoar, Afûk en Omrop Fryslân wurkje hjir yn gear. De omrop makket in tv-searje oer in tema, ferline jier wie dat De Koers, de Afûk jout in boek(je) út dat in link hat mei de searje en Cedin makket der lessen by. Oan my de fraach oft ik dat boek(je) skriuwe woe. Mar… der siet in deadline oan fêst. En deadlines en ik kombinearret oer it algemien net sa goed.

De hiele simmer ha ik oan it skriuwen west en de earste ferzy wie op tiid klear. Der waard yn snien en redigearre en ik koe op nij begjinne. Mar by elke ronde waard it better en no is it klear. De titel: Wês net bang, (mar wol foarsichtich), it ûnderwerp: de flecht fan in Syrysk famke troch Europa nei Nederlân. Se is 17 jier en komt hjir yn har ientsje nei ta. It famke ken ik, se hyt Lilan en se hat ferline jier myn fioele krigen. Se hie in bysûnder ferhaal te fertellen dat my al lang yn de holle omjokke. Ik ha geregeld kontakt mei har en har mem, dy’t mei de heit, noch yn Syrië sit. De mem hat in slimme hertkwaal en kin it flechtsjen net oan. Lilan har beide bruorren binne no ek yn Nederlân. Om’t it tal wurden beheind bliuwe moast, koe ik net skriuwe wat se yn Nederlân noch allegearre meimakke hat. Sa’t it no stiet skriuw ik it hiele boek yn it Nederlânsk; der binne in protte minsken benijd nei.

Yn desimber komt it boek út en it is wier net allinnich foar skoalbern fan it fuortset ûnderwiis te lêzen, it komt dan ek gewoan yn de winkel. En de titel? Dat binne de lêste wurden dy’t har heit tsjin Lilan seit, flak foardat se flechtet: Wês net bang, (mar wol foarsichtich).