Werom nei Gaasterlân
Nei it ferstjerren fan myn suster Marijke krige ik noch in lytse erfenis: seis doazen mei foto’s, papieren en snypsnaren fan ús heit en mem. De earste twa jier ha dy doazen ûnder myn wurkblêd stien, altyd yn it sicht mar ik koe der net oan takomme om deryn te sjen. Yn juny fan dit jier, de moanne foardat ik operearre wurde soe, makke ik einlings in begjin.
In protte koe fuort; ús heit en mem wiene like min yn fuortdwaan as ik. Wat oerbleau wiene benammen foto’s en papieren. Ik fûn it rapport fan myn muoike Harmke, dy’t har âlden fersoarge en letter húshâdster waard by in boer. It rapport, fan de sânde klasse, liet in pear achten en fierder njoggen en tsienen sjen. Ik begriep ynienen wêrom’t se sa goed skake koe en moaie ferhalen betocht, wêrom’t se sa graach it ûnderwiis yn wold hie mar net mocht. Se wie in famke en moast húshâlde. Ik hie fertriet om har en tagelyk wie ik bliid mei eigenskippen fan har dy’t ik by mysels ek ken. Net dy njoggenen en tsienen trouwens!
Der wiene brieven, skreaun yn 1893-1898 út Paramaribo, troch in jonkje fan trettjin. Us heit hie al útfûn hoe’t de famyljebannen leine mar wêrom’t dy húshâlding yn Paramaribo wie, dat hie hy net opskreaun en wy, myn man hat se allegearre lêzen, koene der ek net achter komme.
Der wie in protte oer de oarloch. Us heit, skoalmaster en ferteller, hie neat sein oer de rol dy’t hy spile hie yn de oarloch. Miskien fûn er it net de muoite wurdich, mar earder tink ik dat er fûn dat ‘de linker hân net witte moast wat de rjochter die’. Ik fûn de foto’s, ien dêr’t er mei syn maat op stiet mei in skeppe: se groeven in gat yn de grûn oan de râne fan de bosk, leine der tûken oerhinne en koene út it pleatske fan syn maat wei sa de bosk ynflechtsje as der Dútsers kamen. Dat wist ik, dat hie ús heit sjen litten mar hy prate der oer as in spannend boek en wy wiene noch bern, wy pikten dat net op.
In ferslach fan de earste dagen fan de oarloch. Us heit wie krekt, mei yngong fan trije maaie, beneamd as ‘kweekeling met akte’ yn Roermond. Hy beskriuwt hoe’t se seagen dat de Dútsers Nederlân binnenfoelen, oer de Maas. Kinst it lêze as in spannend boek sûnder ferfolch. It ferfolch wie dat er werom nei Gaasterlân gie.
Dat wie it plak dêr’t de doaze mei dit guod thús hearde en sa kaam it dat myn man en ik tegearre nei Balk teagen. Wy hiene in ôfspraak mei de minsken fan it Histoarysk Wurkferbân Gaasterlân. Under it skeane dak fan in hûs oan de Riedhûsstrjitte yn Balk komt ien kear yn de wike in ploechje minsken byinoar. Dat binne de frijwilligers dy’t wurkje oan de webside en it argyf fan it HWG. Doe’t se it doaske mei attributen iepen makken, sprongen se daliks by it earste mapke al hast troch it dak fan blidens: wat moai, wat goed bewarre, hjir kinne se tiden mei foarút!
Ik wie bliid dat ik einlings dizze stap setten hie al kaam ik der thús achter dat ik noch wol in pear dingen ha dêr’t se bliid mei wêze sille. Allinnich it leafdesbriefke fan ús heit oan ús mem, op hiel tin papier fan it distribúsjekantoar dêr’t se inoar kennen learden, krije se net. It is hast net te lêzen, mar dat hâld ik sels.
Us heit, op de foto rjochts, is stoarn op 10 maaie 2000.
