In protte fragen op 4 en 5 maaie

Justerjûn hiene wy de flagge healstok, hjoed waait er fleurich yn ‘e wyn. Betinke en fiere, dit jier folslein oars as al dy jierren dêrfoar.

Doe’t ús mem noch libbe, fernamen wy dat it foar har hieltyd swierder waard om werom te tinken oan 40-45. Op telefyzje kamen mei de jierren earder mear as minder films en dokumintêres oer de twadde wrâldoarloch. Se koe der min oer. It grutste part fan dy fiif jier wenne se yn Amsterdam. In tiid dêr’t se net in protte oer prate, mar se hie faak bang west. Alles wat se heard en sjoen hie waard yn har holle hieltyd slimmer en grutter. Foar har einige de oarloch yn Balk – pake wurke by de belestingen en dêrom ferhuzen se gauris – en kaam sy op it distribúsjekantoar te sitten.

Us heit wie myn skoalmaster dêr’t wy as learlingen mei nei it monumint yn Sint Nyk tagiene om blommen te lizzen. Dy’t neat losliet oer syn rol. Pas sûnt 12 april fan dit jier wit ik dat heit yn it ferset sitten hat, om’t er in mapke mei papieren út dy tiid bewarre hie. Fansels woe ik mear witte. Ik googele en seach dat der op dyselde 12de april in útstalling begûn yn it museum fan Aldemardum: oer it ferset yn Gaasterlân. Immen soe ferhalen út dy tiid fertelle. Ik naam kontakt op, oft se mear wisten oer ús heit en oer syn broer. Ik krige mails werom: ús heit hie fuort nei de oarloch ien en oar op papier setten en dat nei in argyf brocht om dêrnei ’terug te keren naar de burgermaatschappij’. Fan myn omke wie neat te finen. Myn âldste neef miende dat er ek yn it ferset siet, him in nacht ferstopje moast yn in sleat, dêrtroch in longûntstekking krige en ferstoar. Hy sil grif de ienige net west ha dy’t troch minne medyske soarch de ein fan de oarloch net helle. Oer dizze minsken heart men noait wat, wylst sy ek harren libben joegen.

Ik wol witte. De hiele simmer is de tentoanstelling noch yn Mar en Klif te sjen, wurde de ferhalen ferteld. Ynkoarten, as ik it grutste part fan myn tiid yn Gaasterlân trochbring om te skriuwen, sil ik der hinne. Al wit ik no al dat ik gjin antwurd krij op al myn fragen.

Hjoed wapperet de flagge. Foar my dit jier yn it bysûnder om ús heit en omke Mintsje te betankjen. Ek út namme fan bern en bernsbern

Hjoed is it 70 jier lyn dat der in begjin makke waard mei de befrijing fan Fryslân. It begûn yn Mildam; oars hie ik it net witten, mar wy wiene hjoed om in bakje by sweager dy’t dêr wennet. De flaggen, Kandadeeske, Mildamer, Fryske en Nederlânske, wapperen oan ‘e huzen en by it tsjerkje.

Ik hie noait sa’n fassinaasje foar de oarloch. As wy yn myn bernetiid troch de Gaasterlânske bosken fytsten, koe heit hiel spannend fertelle oer syn tiid as ûnderdûker. Wy wisten presys wêr’t er sitten hie, yn in gat yn ‘e grûn, earne oan de râne fan de bosk, healwei in heuveltsje. Dat er in kear steande holden waard troch de Dútsers: in sûne jongeman op in fyts mei bannen, dat koe net doge. Hoe’t er oan ‘e ein fan de oarloch ús mem kennen learde dy’t út Amsterdam wei achter it loket fan it distribúsjekantoar kaam te sitten.

Hjoed krige ik in, goed bewarre, mapke mei oarlochspapieren fan ús heit yn hannen. Mei persoansbewiis, falsk persoansbewiis, in pear hanfollen distribúsjebonnen en dokuminten dêr’t er yn oanfitere waard him te melden om nei Dútslân te gean. Hy waard begjin 1944 yn Bremen ferwachte. Op It Hearrenfean wie, oan de papieren te sjen, in tige warbere amtner dy’t him dêrmei dwaande hold. Ik hie gjin weet fan dit mapke, lit stean fan it briefke dat hjirby stiet.

Lit de linkerhân net witte wat de rjochter docht, sa wie ús heit.

Wike 3

De man dy’t my belle, wie de direkteur fan lokaasje Haydnstrjitte fan OSG Slauerhoff. Hy frege oft it my wat like om dêr de lessen Frysk te jaan oan de earste klassen. Fansels! Fantastysk! Nei in peatear mei de direkteur, melde in direkteur fan in oare lokaasje him: hy woe ek wol in dosinte mei in Frysk foech. Dêrnei kamen der noch twa en nei dy simmerfakânsje hie ik 14 earste klassen mei pubers dy’t o sa’n ferlet fan Frysk hiene. It punt wie faak dat se dat sels net wisten…

De jierren dêrnei wiene pittich. Elke lokaasje hie syn eigen wize fan lesjaan, fan ‘gewoan’ oant it begjin fan Montessori. As ik op de iene skoalle wie, miste ik de gearkomsten fan de oare lokaasjes. Ik wie in soarte fan lokaasjeswalker, oeral en nergens thús. Alle nammen dy’t ik ûnthâlde moast, fan kollega’s mar foaral fan bern! Al dy ademleaze kopkes dy’t alle wiken op my wachten! Se groeiden sa hurd, wiene de iene moanne noch in basisskoallebern en de oare moanne in folsleine puber. Ik wit net oft sijen in protte learden, mar ik wol! Ik krige hieltyd mear aardichheid oan it lesjaan oan dizze leeftyd. Nei in pear jier krige ik  oeren foar twadde klassen en dêrnei foar tredde klassen. Dêr koene se foar it Afûk A diploma gean. De measten slagge en wat wie ik grutsk!

Privee wiene it de ‘sandwichjierren’, mei de soarch foar trije puberbern en âlder wurdende âlden. Heit dy’t opereard wurde moast oan kielkanker wylst thús myn man wachte op de folgjende hernia-operaasje. It wiene tropejierren dy’t nettsjinsteande de freugde fan it útkommen fan berneboeken en myn earste jeugdroman, ek yn it Nederlânsk, dreech wiene. De lea bejoech it en hieltyd faker rekke ik siik oant it net mear gie. Der waarden ferfangers foar my socht. Wylst ik thús siet, waard de skoalle grutter. Slauerhoff gie, Piter Jelles kaam en it sinnige logo fan Theo van Egeraat waard ferfongen troch in nij. Wêr soe ik bedarje?

Wike 2

Der kaam in knip yn myn ‘wurksume libben’ . Dy jierren stiene yn it teken fan bern krijen en opfieden. Om’t ik net hiele dagen yn pjuttetaal prate woe en koe, begûn ik oan de stúdzje Frysk. Earst treddegraads en om’t dat sa noflik gie, fuort twaddegraads der achteroan. Dêrnei hie ik skjin myn nocht fan de téory en woe ik dingen dwaan. Ik die mei oan de Frjentsjerter nijjiersrevu, begûn Sinteklazemearkes te skriuwen en te regisearjen en joech Afûkkursussen Frysk oan folwoeksenen. Dêrby hiene wy yntusken trije lytse bern dêr’t ik hiel wat kearen mei nei dokters en it sikehûs moast. Twa buiskebern en ien hiel drok jonkje. Nee, ik ferfeelde my net!

Doe’t de jongste nei de basisskoalle gie, krige ik mear frijheid en dat begûn te jokjen. Ik woe wer oan it wurk, sels as dat betsjutte dat ik ynfalle moast. Dêr seach ik tsjinoan as hingjen, mar in kantoarbaan wie slimmer. Dat ik melde my oan yn de gemeente Ljouwert, dêr wiene skoallen genôch!

It waarden dagen dat moarns tsjin healwei njoggenen de telefoan gean koe, dat ik fuort yn de auto stapte, alle kearen nei in oare skoalle. It wie dreech, want soms kaam ik yn in klasse dêr’t ik de seisde ynfaller wie. Dan sieten bern echt net op my te wachtsjen. Gelokkich waard myn oanhâlden beleanne, want op in dei gie de telefoan mei it fersyk my te melden om te praten oer in baan. In echte, fêste baan!

En yn dyselde tiid kaam myn earste berneboek(je) út. Wat in debút: De kraan seit drip!